-
Koszyk jest pusty!
Koszyk jest pusty!
Zdrowe żywienie. Zdrowy dystans. Zdrowe Podejście.
Wokół niedoczynności tarczycy krąży wiele żywieniowych mitów, które nie mają poparcia w dowodach naukowych i zazwyczaj opierają się na eliminacyjnym podejściu do pewnych grup produktów. W poniższym tekście znajdziesz informacje, które pomogą Ci zrozumieć omawianą chorobę. Nie znajdziesz tu konkretnych przepisów ani porad typu „nie jedz XYZ”. Dieta w niedoczynności tarczycy nie jest wyjątkowa, choć jest kilka spraw, na które warto zwrócić uwagę.
Niedoczynność tarczycy.
Niedoczynność tarczycy (NT) definiuje się jako niedostateczną produkcję hormonów tarczycy. Dotyka do 2% społeczeństwa, w tym od 5 do nawet 8 razy częściej kobiet niż mężczyzn.
NT może być pierwotna (99%) lub wtórna. W pierwszym przypadku przyczyna leży w gruczole tarczowym, a w drugim może być spowodowana np. problemami z przysadką. My dzisiaj zajmujemy się NT pierwotną.
Najczęstszą przyczyną NT jest choroba Hashimoto i niedobór jodu.
Omawiany stan jest manifestowany przez wysokie stężenie we krwi hormonu tyreotropowego (TSH) produkowanego przez przysadkę oraz niskim stężeniem tyroksyny (T4) produkowanym przez tarczycę.
W prawidłowych warunkach TSH stymuluje tarczycę do produkcji hormonów (T3 i T4), która grzecznie to robi. Wyprodukowanie odpowiedniej ilości hormonów tarczycy jest informacją zwrotną dla przysadki, która przestaje produkować TSH widząc, że organizm ma wystarczająco T3 i T4.
W pierwotnej NT przysadka stymuluje tarczycę, ale z jakiś powodów produkcja T4 i T3 jest zbyt mała. Przysadka produkuje więc więcej TSH żeby pobudzić tarczycę – stąd podwyższony poziom tego hormonu we krwi.
Do częstych objawów NT należą: zmęczenie, uczucie zimna i łatwe marznięcie, senność, obrzęki podskórne (często pod oczami), wzrost masy ciała, sucha skóra, łamliwość włosów i paznokci, zaparcia, wole, rozkurczowe nadciśnienie, bradykardia czy hipercholesterolemia.
Celem leczenia jest normalizacja poziomu hormonów (TSH i T4). Robi się to poprzez podawanie tyroksyny w formie lekarstwa – na rynku pod nazwą Letrox, Euthyrox i Eltroxin.
A co z dietą? Przecież każdy kto czytał na temat niedoczynności tarczycy wie, że uniemożliwia ona odchudzanie i wiąże się z licznymi restrykcjami. No nie do końca.
Choć nasz metabolizm zwalnia nieco w NT i łatwiej jest przytyć to wcale nie oznacza, że nie możesz schudnąć. Możesz, a nawet powinnaś, jeśli masz zbędne kilogramy, bo utrata masy ciała skutkuje obniżeniem poziomu TSH we krwi – a to dobrze.
W Internecie jest mnóstwo restrykcyjnych diet dla osób z niedoczynnością tarczycy. Większość z nich została prawdopodobnie wymyślona przez szamanów wolną chwilą w tramwaju. Dieta w NT powinna pokrywać zapotrzebowanie organizmu na wszelkie witaminy i minerały – czyli w sumie jak każda rozsądna dieta. Nic skomplikowanego. W NT jedynie warto upewnić się czy na pewno pokrywamy zapotrzebowanie na jod i selen, bo są to istotne elementy w tarczycowej układance – choć skoro dieta ma być zbilansowana to wiadomo, że pokrywa zapotrzebowanie.
Racjonalna dieta brzmi banalnie, ale to ta prosta rutyna jest dla większości osób najtrudniejsza.
Niedobór jodu.
Wspomnieliśmy już, że niedobór jodu może negatywnie wpływać na pracę tarczycy, ale niestety nie tylko. Jego braki u kobiet w ciąży mogą negatywnie wpłynąć na rozwój płodu i skutkować problemami kognitywnymi dziecka w przyszłości. Ponadto, jest ciekawa praca traktująca o podaży jodu i nowotworze piersi. Okazuje się, że wśród Japonek mieszkających w Japonii nowotwór występuje 3x rzadziej niż u kobiet w USA, ale wśród Japonek mieszkających w USA zachorowalność jest taka sama. Badacze sugerują, że ma to związek z podażą jodu, która w USA jest niewystarczająca, a w Japonii wynosi średnio 500-1000 µg/dzień (jest to ilość ponadnormatywna, ale uznawana jeszcze za bezpieczną).
Zapotrzebowanie na jod dla osoby dorosłej wynosi 150μg/dobę. Przy przewlekłej podaży <50μg/dobę gruczoł tarczowy nie może utrzymać syntezy hormonów na właściwym poziomie, w konsekwencji przerasta i zmienia swoją strukturę – do niedoczynności tarczycy rzut beretem.
Trudno jest pokryć zapotrzebowanie na jod z codziennej diety. Na tyle trudno, że w wielu krajach wprowadzono przepisy zobowiązujące do jodowania soli spożywczej. Nie inaczej było w Polsce, gdzie od 1966r. sól spożywcza jest fortyfikowana (23±7,6 mg jodu/kg soli). Profilaktyka zadziałała, bo od tamtej pory ilość chorób jodo-zależnych znacznie spadła.
Należy pamiętać, że nie każda sól w sklepie jest jodowana i warto sięgnąć po odpowiednią. Bardzo często sól himalajska nie będzie fortyfikowana i mimo ładnych różowych kryształków nie warto jej kupować.
Czy używać soli?
Wiemy, że wysoka podaż soli jest szkodliwa. Wiemy, że sól fortyfikowana jodem jest jego głównym źródłem w naszym społeczeństwie. Musimy znaleźć kompromis.
Spożycie soli przez przeciętnego Polaka to ~12g/dzień. Rekomendacje mówią, że powinno się jeść ~5g.
5g soli jodowanej dostarcza około 115μg jodu. Pozostałe 35μg dostarczysz wraz z różnorodną dietą (jest to jak najbardziej realne). I zapotrzebowanie pokryte. Oczywiście dojdzie jeszcze trochę soli z żywności, ale mam nadzieję, że przetworzonych, bogatych w sód produktów unikasz.
Jod w pożywieniu.
Poniżej tabela przedstawiająca zawartość jodu w wybranych produktach.
|
Nazwa produktu |
Zawartość jodu (µg/100g produktu) |
|
Dorsz |
110 |
|
Mintaj |
103 |
|
Łosoś |
44 |
|
Wędzona makrela |
40 |
|
Ser żółty |
30 |
|
Otręby pszenne |
30 |
|
Sól jodowana |
23 (w 1g) |
|
Orzechy laskowe |
17 |
|
Brokuły |
15 |
|
Szpinak |
12 |
|
Jaja kurze |
9 |
|
Orzechy włoskie |
9 |
|
Rzodkiewka |
8 |
|
Kefir |
7 |
|
Płatki owsiane |
6 |
Temat jodu kończymy ciekawostkami na jego temat:
Choroba Hashimoto.
Hashimoto jest przewlekłym zapaleniem tarczycy, chorobą autoimmunologiczną, co w praktyce oznacza, że nasz własny organizm atakuje tarczycę. Etiologia tej choroby nie jest w pełni poznana, ale uważa się, że w 80% zachorowalność zależy od genetyki. Pozostałe 20% to wpływ czynników środowiskowych i hormonów płciowych. Kobiety chorują znacznie częściej, średnio na 10 kobiet z Hashimoto przypada jeden chory mężczyzna. Co ciekawe, w większości chorób autoimmunologicznych znaczną część pacjentów stanowią przedstawicielki płci pięknej.
Omawiana choroba jest również główną przyczyną niedoczynności tarczycy w krajach rozwiniętych. Do objawów zaliczamy suchość skóry, zaparcia, wzrost masy ciała, męczliwość, nadwrażliwość na zimno czy wypadanie włosów.
W obrazie laboratoryjnym Hashimoto jest manifestowane przez podniesiony poziom TSH, obniżony FT4, oraz podniesiony poziom przeciwciał anty-TPO. Ponadto, często pojawia się podniesiony poziom cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów.
Dietetyczne działania w Hashimoto nie są wcale wymyślne. Dieta powinna być zbilansowana, pokrywać zapotrzebowanie na wszelkie składniki mineralne i witaminy. Można by napisać, że warto zwrócić szczególną uwagę na selen, witaminę D3 oraz jod, ale skoro dieta ma pokrywać zapotrzebowanie na wszystko to taka wzmianka traci sens. Jeśli masz parę zbędnych kilogramów to warto się ich pozbyć, bo Hashimoto nie lubi otyłości.
Na rynku jest wiele książek o żywieniu w Hashimoto, podczas gdy żadne towarzystwo naukowe nie wydało jasnych rekomendacji. Przestrzegam przed wprowadzaniem zbędnych restrykcji, które mogą tylko uprzykrzać życie i prowadzić do niedoborów pokarmowych.
Wchłanianie lewotyroksyny, a dieta.
Lewotyroksyna (LT4) jest wchłaniana głównie z jelita czczego i krętego będącymi odcinkami jelita cienkiego. Do 80% leku jest absorbowane w ciągu 3 godzin od przyjęcia.
Co wpływa na absorpcję LT4?
Czas przyjęcia. Najczęściej pacjenci mają przyjmować lek przed śniadaniem (najlepiej >30min przed) lub przed snem (i najlepiej >1h po kolacji). Przyjęcie wraz z posiłkiem może zaburzyć proces wchłaniania leku.
Nietolerancja laktozy (LI). Są przesłanki, że może występować częściej u osób z NT spowodowanej Hashimoto. Jeśli miewasz problemy żołądkowe po większej ilości nabiału to warto zrobić badania w kierunku LI. Jeśli wiesz, że masz LI poinformuj o tym lekarza prowadzącego, możliwe, że zaleci dietę bez laktozy (nabiału) – nie wprowadzaj jej sama. Skonsultuj się z dietetykiem, ponieważ wykluczenie nabiału może skutkować niedoborami pokarmowymi (np. wapnia).
Celiakia. Szacuje się, że występuje u 2%-5% osób z NT spowodowanej Hashimoto i często jest niezdiagnozowana lub zdiagnozowana późno, a może zaburzać wchłanianie LT4. W tym przypadku dieta bezglutenowa przywraca prawidłową absorpcję leku. Pamiętaj, że dieta bezglutenowa prowadzona nieprawidłowo może być niedoborowa, a ponadto jest trudniejsza do utrzymania i nawet dwa razy droższa niż konwencjonalna. Dlatego nigdy nie wprowadzaj jej profilaktycznie i samodzielnie.
Kawa. Nie popijaj leku kawą, ale jeśli wypijesz ją 1h po przyjęciu LT4 to nie powinno być problemu. W badaniu popicie LT4 kawą zamiast wodą zmniejszało stężenie hormonu we krwi.
Soja. Są dowody naukowe mówiące, że regularne spożywanie produktów sojowych może negatywnie wpływać na LT4. Jak masz zamiar zjeść coś sojowego to nie w pierwszym posiłku po przyjęciu leku.
Grejpfrut. Co ciekawe, istnieje praca w której poziom TSH wzrósł (a to nie dobrze w NT) po włączeniu do diety dużych ilości soku grejpfrutowego, a następnie spadł po wyłączeniu go z diety. Na wszelki wypadek nie popijaj leku tym sokiem.
Witamina C. Popicie leku roztworem wody i 1g kwasu askorbinowego zwiększało jego absorpcję. Taka ciekawostka. Tylko nie wprowadź tego u siebie. To nie działa tak, że im więcej tym lepiej. Słuchaj swojego lekarza.
Podsumowanie.
Bibliografia
1. Guidelines for the Treatment of Hypothyroidism – ATA 2014
2. CLINICAL PRACTICE GUIDELINES FOR HYPOTHYROIDISM IN ADULTS: COSPONSORED BY THE AMERICAN ASSOCIATION OF CLINICAL ENDOCRINOLOGISTS AND THE AMERICAN THYROID ASSOCIATION - Jeffrey R. Garber et al.
3. Hypothyroidism and obesity: An intriguing link - Debmalya Sanyal et al.
4. Is There an Ideal Diet to Protect against Iodine Deficiency? - Iwona Krela-Ka ´zmierczak et al.
5. Can non-fortified marine salt cover human needs for iodine? - Carolina B. Lobato et al.
6. Iodine intake as a determinant of thyroid disorders in populations - Peter Laurberg et al.
7. Can non-fortified marine salt cover human needs for iodine? - Carolina B. Lobato et al.
8. Is There an Ideal Diet to Protect against Iodine Deficiency? - Iwona Krela-Ka ´zmierczak et al.
9. Iodine dietary recommendations — in search of a consensus between cardiologists and endocrinologists - Beata Pyka et al.
10. Decrease in TSH levels after lactose restriction in Hashimoto’s thyroiditis patients with lactose intolerance - Mehmet Asik et al.
11. Inactivation of thyroid peroxidase by soy isoflavones, in vitro and in vivo - Daniel R. Doerge et al.
12. Factors Affecting Gastrointestinal Absorption of Levothyroxine: A Review - Marko Skelin et al.
13. Decrease in TSH levels after lactose restriction in Hashimoto’s thyroiditis patients with lactose intolerance – Mehmet Asik et al.
14. Altered intestinal absorption of L-Thyroxine caused by coffee – Salvatore Benvenga et al.
15. Diferences in food consumption between patients with Hashimoto’s thyroiditis and healthy individuals - Dean Kaličanin et al.
16. Introduction to Immunology and Autoimmunity - Dorinda A. et al.
17. Hashimoto Thyroiditis - Dana L. Mincer et al.
18. Diferences in food consumption between patients with Hashimoto’s thyroiditis and healthy individuals - Dean Kaličanin et al.
